Roadmap
A detailed guide with a step-by-step plan will be available soon. Additional information will be added to this page at a later stage.
A guide to (de)implement sustainability interventions. On this page, you will find additional information about implementing and measuring sustainability interventions in nursing units. A more detailed Green Guide with a step-by-step plan will be available soon.download je hier.
Implementation: reducing product use
- Analyze purchasing data from the previous year to map the current consumption of the product.
- Talk with nurses about how the product is used and their motivation behind it. Identify the reasons for reducing its use.
- Set a goal by determining how much the product use can be reduced (in numbers or percentage) within a given number of months.
- Develop an implementation plan using the step-by-step guide. Include agreements on how the product should be used and when exceptions apply. Also describe how colleagues will be made aware of (in)appropriate use and encouraged to take action, for example by highlighting alternatives or storing the product in a less visible location.
- Refer to the step-by-step guide for more information on setting goals and creating an implementation and evaluation plan.
Implementation: (reusable) product
- Make the intervention concrete by mapping out the current situation and the desired change. Ensure coordination between all relevant departments so the change is practical and well integrated into existing workflows. For example, involve the procurement and logistics departments for storage and transport, and for reusable products, engage the infection prevention and cleaning departments (laundry or housekeeping) for the cleaning process.
- Set a goal by determining when and which nursing units will switch to the reusable product.
- Develop an implementation plan using the step-by-step guide. Include agreements on which product will be replaced, policies on procurement and waste management, and how colleagues will be informed about the new product and procedures. Take into account whether the disposable product will remain available in the ordering system, and define the conditions under which it may still be ordered and used.
- Refer to the step-by-step guide for more information on setting a goal and developing an implementation and evaluation plan.
Implementation: new approach in nursing practice
- Make the intervention concrete by mapping out the current situation and the desired change. Ensure coordination between all relevant departments so the change is practical and well integrated into existing workflows. Involve healthcare professionals with relevant expertise, such as nurses, nurse specialists, and physicians, as well as the infection prevention department (if applicable), the procurement department for material supply, and nurses working on nursing units for practical input.
- Set a goal by determining when nursing units will adopt the new approach.
- Develop an implementation plan using the step-by-step guide. Include a description of the new procedure, how the transition will be organised, and how colleagues will be informed and trained.
- Refer to the step-by-step guide for more information on setting a goal and developing an implementation and evaluation plan.
Measuring an intervention using purchasing data
- Baseline measurement: Analyze the purchasing data from before the implementation of the intervention.
- Calculate the number of products purchased over a fixed period, preferably three months.
- Post-measurement: Analyze the purchasing data after the implementation of the intervention.
- Determine when the intervention started and when the effect is expected. Use the predefined SMART objective to establish the expected outcome and timeline.
- Select a period of the same length as the baseline measurement to calculate the number of products purchased after implementation.
- Ideally, use the same time frame as the baseline, for example, the second quarter of 2025 and the second quarter of 2026.
- If circumstances differ (for instance, a change in the number of admitted patients), select an alternative period that is still representative.
- Recalculate the number of purchased products to measure the difference in purchasing volume.
- Complete the environmental impact calculator**.
- Enter the number of products purchased before and after the intervention into the environmental impact calculator.
- The environmental gain is calculated as the difference in product use converted into CO₂ emissions, extrapolated over a one-year period.
Footnotes
*Conversation tool coming soon
**Environmental impact calculator coming soon
Implementatieplan
Per ziekenhuis wordt een implementatieteam samengesteld met ten minste een arts en een apotheker. Deze fungeren als kartrekkers van de interventie en zijn verantwoordelijk voor het formuleren van doelstellingen, lokale implementatie en evaluatie van de interventie.
Samenstelling implementatieteam (afhankelijk van de interventie):
- Voorschrijver(s) van de betrokken afdeling. Betrek waar relevant ook inhoudsdeskundigen van een andere afdeling, zoals een MDL-arts (bij interventies rond protonpompremmers) of een anesthesioloog (bij interventies rond pijnmedicatie).
- Ziekenhuisapotheker, A(N)IOS ziekenhuisfarmacie en/of poliklinisch apotheker.
- Voor verdere ondersteuning (indien nodig) kan gedacht worden aan: coördinator medicatieveiligheid, kwaliteitsfunctionaris, green team, verpleegkundig consulent, lid geneesmiddel commissie etc.
Taak- en rolverdeling
Stel een duidelijke taak- en rolverdeling op en benoem een voorzitter. De voorzitter is verantwoordelijk voor de evaluatie (inclusief rapportage) aan het eind van de interventie in samenwerking met de regionale implementatiecoördinator.
Implementatie
Om de (de-)implementatie van verduurzamingsinterventies uit te voeren wordt in dit programma gebruikgemaakt van het ‘stappenplan implementatie verduurzamingsinterventies’. In het kort bestaat dit stappenplan uit de volgende zes stappen:
- Stap 1. Voorbereiding - Maak het doel concreet
- Stap 2. Situatie - Onderzoek de setting
- Stap 3. Plan – Bepaal de strategie(ën) en stel een implementatieplan op
- Stap 4. Uitvoering – Voer het plan uit
- Stap 5. Evaluatie – Evalueer de effecten en het proces
- Stap 6. Borging – Zorg voor inbedding in de organisatie
Verdere toelichting is te vinden via ‘stappenplan implementatie verduurzamingsinterventies’.
Evaluatie van verduurzamingsinterventies voor geneesmiddelen
Het evalueren van een geneesmiddelinterventie is een essentieel onderdeel van het implementatieproces. Elke interventie vraagt om een eigen meetmethode om zichtbaar te maken in welke mate de interventie heeft bijgedragen aan het verminderen van geneesmiddelgebruik en het optimaliseren van het gebruik van duurzame toedieningsvormen (Tabel 1). Met behulp van de milieu-impactrekentools worden veranderingen in voorschrijf- en toedieningsgegevens vervolgens omgerekend naar een geschatte CO₂-reductie. Zo wordt zichtbaar in welke mate de interventie heeft bijgedragen aan het verlagen van de milieu-impact van het ziekenhuis. De resultaten worden via de implementatiebegeleider gedeeld met het programma van Samen de zorg vergroenen.
Kies de juiste databron op basis van de interventie.
De gekozen databron moet zowel het aantal stuks als de sterkte en dosering bevatten voor een gedefinieerde periode, bijvoorbeeld 3 maanden, van de betreffende afdeling. In Tabel 1 staat een overzicht van geschikte databronnen per interventie. Over het algemeen geldt:
- Klinische interventies: toedieningen uit het EPD opvragen via de ziekenhuisapotheek;
- Poliklinische interventies: voorschriften uit het EPD opvragen via de ziekenhuisapotheek, tenzij anders is aangegeven bij de beschreven interventie.
Voormeting: analyseer geneesmiddel(en) voorschriften/toedieningen vóór implementatie van de interventie.
- Bereken voor de betreffende afdeling het aantal patiënten met voorschriften of toedieningen van het betreffende geneesmiddel, en de totale (cumulatieve) dosering (in gram) over de gedefinieerde periode (bijvoorbeeld drie maanden).
Tabel 1: Overzicht verduurzamingsinterventies voor geneesmiddelen en meetmethoden
Nameting: analyseer geneesmiddel(en) voorschriften/toedieningen na implementatie van de interventie.
- Hanteer de vooraf opgestelde SMART-doelstelling om de verwachte uitkomst en tijdlijn te bepalen (zie: ‘stappenplan implementatie duurzaamheidsinterventies’).
- Kies een vaste periode na implementatie, bij voorkeur drie maanden, waarin het effect wordt gemeten.
- Gebruik bij voorkeur dezelfde periode als bij de voormeting.
- Indien omstandigheden afwijken (bijvoorbeeld een verschil in aantal opgenomen patiënten), kies een alternatieve periode die representatief is.
- Bereken opnieuw het aantal patiënten met voorschriften of toedieningen van het betreffende geneesmiddel, en de totale (cumulatieve) dosering (in gram) over de gedefinieerde periode (zie voorbeeld 1).
- Bereken het verschil in cumulatieve dosering ten opzichte van de voormeting.
Vul de milieu-impactrekentool in.
- Vul de milieu-impactrekentools in met het verschil tussen de cumulatieve doseringen van de voor- en nameting.
- De milieu-impact wordt berekend als het verschil in geneesmiddelgebruik omgerekend naar CO₂-uitstoot, geëxtrapoleerd naar een periode van één jaar, zoals geïllustreerd in voorbeeld 2.
Voorbeeld 1: Protonpompremmers gericht voorschrijven
Tijdens de voormeting (april tot en met juni 2024) werden in totaal 270 nieuwe poliklinische voorschriften voor protonpompremmers geregistreerd. In de nameting (april tot en met juni 2025) daalde dit naar 170 nieuwe voorschriften
- Esomeprazol: van 90 naar 55 starts (–39%) met een cumulatieve dosis van 54 g naar 33 g.
- Omeprazol: van 120 naar 80 starts (–33%) met een cumulatieve dosis van 72 g naar 48 g.
- Pantoprazol: van 60 naar 35 starts (–42%) met een cumulatieve dosis van 36 g naar 21 g.
Gemiddeld komt dit neer op een reductie van 100 nieuwe voorschriften. Wanneer deze trend wordt doorgetrokken over een jaar, betekent dit dat er ongeveer 400 voorschriften minder worden gestart en 240 gram minder werkzame stof worden voorgeschreven. Met behulp van de milieu-impactrekentool kan vervolgens de milieu-impact van deze afname worden berekend.
Voorbeeld 2: Paracetamol oraal in plaats van intraveneus
In de Tabel staan de toediengegevens van de chirurgische afdeling van een ziekenhuis samengevat. Tijdens de voormeting (april tot en met juni 2024) kregen 150 patiënten in totaal 900 giften van 1 gram (=900 g paracetamol), waarvan 600 gram intraveneus toegediend. Totaal leidde dit tot 197 kg CO₂-uitstoot. Na implementatie (april tot en met juni 2025) kregen 170 patiënten 1,000 g paracetamol, overeenkomend met 92 kg CO₂.
Het aandeel intraveneuze toedieningen daalde van 67% naar 20%. Voor gemiddeld 160 patiënten komt dit overeen met een CO2-reductie van circa 105 kg per drie maanden, oftewel ongeveer 420 kg per jaar. Dit is ongeveer vergelijkbaar aan het effect van circa 4.000 autokilometers.
Borging van informatieoverdracht tussen ziekenhuis en eerste lijn
Duidelijke overdracht van informatie rondom (het stoppen van) geneesmiddelgebruik is essentieel om onnodig geneesmiddelgebruik te voorkomen. Bij verschillende verduurzamingsinterventies rondom geneesmiddelen speelt informatieoverdracht naar de eerste lijn, specifiek met huisartsen en openbaar apothekers, daarom een belangrijke rol.
Voor sommige interventies, zoals het restrictief voorschrijven van opioïden met indicatie en beoogde behandelduur en het delen van indicatie en beoogde behandelduur van meervoudige antistolling, vormt goede communicatie zélf de interventie. Het delen van de indicatie en beoogde behandelduur voorkomt namelijk dat geneesmiddelen onnodig lang worden gebruikt.
Bij andere interventies, zoals het staken van onnodig gebruikte protonpompremmers, is de interventie gericht op deprescribing in het ziekenhuis en is effectieve informatieoverdracht nodig om dit effect vast te houden en door te zetten in de eerste lijn.
Communicatieroutes
Afhankelijk van de lokale situatie en beschikbare systemen kan informatieoverdracht plaatsvinden via bijvoorbeeld de medische ontslagbrief, een opmerking op het recept, het Acuteel Medicatie Overzicht (AMO) of de farmaceutische ontslagbrief. Stem per interventie de juiste communicatieroute af, die past bij de werkwijze van je ziekenhuis.
Inhoud
Vermeld in de communicatie naar zorgverleners uit de eerste lijn in ieder geval de volgende wijzigingen in het geneesmiddelgebruik, bij voorkeur met de onderstaande aanvullende informatie:
- Nieuw gestarte geneesmiddelen: inclusief indicatie en beoogde behandelduur
- Gewijzigde geneesmiddelen: inclusief reden van wijziging, indicatie en beoogde behandelduur
- Gestopte geneesmiddelen: inclusief reden van stoppen en, indien relevant, advies over eventueel herstart of vervolgbeleid.
Voetnoten
1 Dit kunnen arts(-assistenten), medisch specialisten, verpleegkundig specialisten en/of physician assistants zijn.
